| Naslovna | O projektu | Saradnički program | Knjiga utisaka | Kontakt |

Katarina Nikolić
CRKVA SV. NIKOLE, DONjE LEDENICE

Svetitelj u raskošnoj odori


Crkva sv. Nikole u Donjim Ledenicama, nalazi se na omanjoj zaravni neposredno uz put Risan-Grahovo, na prevoju odakle sa južne strane počinje oblast Ledenica. Sa ovog mjesta pruža se pogled na Risanski zaliv, Verige i Tivat, kao i na istočne obronke Orjena i zapadne obronke Lovćena. O vremenu izgradnje crkve u pisanim istorijskim izvorima nema drugih za sada poznatih podataka osim u Šematizmu eparhije kotorsko-dubrovačke za 1875. godinu, gdje se navodi da je 1699. godine sagrađena crkva sv. Nikole u Ledenicama. Drugo pominjanje crkve je u Šematizmu iz 1888. godine gdje se u spisku crkava popravljenih u godini 1887. nalazi i crkva sv. Nikole u Ledenicama.
Prvobitna crkva za koju znamo da je sagrađena 1699. godine i čiji su ostaci danas dio apside i južnog zida crkve, bila je manja od današnje. Posle Krivošijskog ustanka (1869.) nastupio je period od dvadesetak godina, u kome su obnovljene mnoge građevine u Krivošijama često uz Austro-ugarsku državnu pomoć. Prvi talas obnove mogao bi biti u vrijeme neposredno poslije ustanka kada je obnovljena i crkva sv. Petke u Gornjem polju u Ledenicama. Tom prilikom popravljeni su oštećeni djelovi zidova i crkva je produžena sa zapadne strane. Podaci o njenoj dužini u ovoj fazi vidljivi su na sjevernoj fasadi crkve u vidu razlike u slogu i kvalitetu obrade kamena. U drugoj obnovi, koja bi mogla biti pomenute 1887. godine, crkva je dobila današnji izgled-gabarit i veličinu, preslicu sa jednim zvonom, vrata na južnoj fasadi kao i dva nova lučno završena prozora na južnom i sjevernom zidu, zatvorena rešetkom od kovanog gvožđa. Po tipu i konstrukciji, crkva sv. Nikole je jednobrodna zasvedena građevina izdužene osnove, sa niskom polukružnom zasvedenom apsidom na istočnoj strani i zvonikom “na preslicu” sa jednim zvonom, na zapadnoj strani. Krov na crkvi je dvovodan u novije vrijeme pokriven falcovanim crijepom, a na apsidi je plitak, arhaičan i pokriven kanalicom.
Crkva je zidana lokalnim kamenom sive boje, blokovima ujednačene veličine i oblika, sa vidnom razlikom na mjestima gdje se nalaze inkorporirani ostaci zidova najstarije faze crkve. Fasade su jednostavne, ravnih zidova, sa kamenim kotalima u podnožju krova i sa po jednim lučno završenim prozorom na istočnoj, južnoj i sjevernoj strani. Zapadna fasada, koja pripada najmlađoj fazi zidanja crkve, zidana je precizno klesanim kamenom sa uskim spojnicama. Iznad ulaznog portala nalazi se jednostavno profilisani okulus. Crkva nema drugih stilskih obilježja osim bogato ukrašenog zvonika “na preslicu” na pročelju, renesansno-baroknih karakteristika. Zvonik se sastoji od horizontalne bazne profilisane ploče ukrašene gutama, dva stubića kvadratnog presjeka i profilisanog lučnog segmenta nad njima. Na vrhu preslice nalazi se mermerni krst novije izrade. Na zvoniku je zvono za koje se ne može reći iz kog je vremena i da li je izvorno pripadalo zvoniku ove crkve.
Izduženi oblici crkve u unutrašnjosti stvaraju utisak prostranosti, a oltarski prostor je ikonostasom odijeljen od naosa. Zidovi su kao i svod, malterisani, a u podnožju svoda nisu vidljivi profilisani vijenci. Pod u unutrašnjosti crkve popločan je pravougaonim kamenim pločama od sivog lokalnog kamena, a denivelacijom u podu naglašen je oltarski prostor. Iz Šematizma za godinu 1879. saznajemo da je u crkvi sv. Nikole 1878. godine, iste godine kada i u crkvi sv. Petke u Poljicama, izrađen novi ikonostas djelo Josifa Katurića, kaluđera manastira Banje koji je u drugoj polovini XIX vijeka oslikao ikonostase u nekoliko crkava u Boki. Za zatečeni ikonostas se pretpostavlja da je iz Katurićevog vremena. Skladnih je proporcija, izveden u duborezu fine i precizne izrade, bojenog sloja u bijeloj, plavoj, zelenoj i zlatnoj boji. Kompozicijski, po horizontali je podijeljenna tri zone. U donjoj zoni su postamenti stubića koji se pružaju kroz gornje dvije zone. Stubići su tanki, okruglog presjeka, ukrašeni spiralno obmotanom trakom i cvijetovima, a završeni stilizovanim floralnim kapitelima. Horizontalne vijence ukrašavaju nizovi četvorolisnih, zvjezdolikih cvjetova. Pored carskih dveri postoje i dvoje bočnih-sjeverne i južne dveri.
Različite stilske osobenosti, stanje i raspored zatečenih ikona ukazuju da je na ikonostasu bilo više intervencija. Moguće je da je među ovim ikonama nastarija ikona sv. Nikole, rađena na limu, koja se nalazi u donjoj zoni. Svetitelj je prikazan u raskošnoj odori sa krunom na glavi, dok je u pozadini jasan prikaz dvorca ili crkve sa zvonikom. Iako su sačuvane konture, natpis i pozadina, lik svetitelja je znatno oštećen. Za ovu ikonu se, na osnovu sličnosti sa ikonama u crkvi sv. Vartolomeja u Krimovicama, smatra da je možda Katurićev rad i da, pošto je in situ, izvorno pripada ovom ikonostasu. Da bi se pouzdano utvrdilo da li je ovo ikonostas koji se pominje u Šematizmu potrebno je izvršiti analizu prethodno bojenih slojeva i ispitati analogiju sa ostalim dostupnim ikonostasima za koje se zna da su rad istog majstora. O ostalim originalnim ikonama sa ovog ikonostasa nema zabilježenih podataka.