Marko Rogošić
MUZIČKA DJELA INSPIRISANA CRNOM GOROM

Marko Rogošić

       Marko Rogošić, rođen je 06. aprila 1941. godine u Podgorici. Završio Muzičku akademiju u Beogradu 1967. godine. Studirao filozofiju i istoriju umjetnosti. Radio kao profesor gimnazije 1967-1970, direktor muzičke škole 1970-1973, profesor na Pedagoškoj akademiji 1973-1990. Specijalizacije: Engleska, Francuska, Sovjetski Savez. Služi se engleskim, francuskim i itaijanskim jezikom. Priznanja: Nagrada Univerzitetskog odbora za kompoziciju „Primorski akvarel", 1966. godine, Druga nagrada udruženja kompozitora Crne Gore za klavirsku „Sonatu", 1987. Prva nagrada Udruženja kompozitora Crne Gore za „Nokturno", 1994. Godišnja nagrada UKCG za 1996. godinu. Član je Saveza kompozitora Srbije i Crne Gore i Međunarodne asocijacije kompozitora. Proglašen za muzičara godine 2002. u Kembridžu (Engleska), sa još nekoliko poznatih svjetskih muzičara: Zubin Mehta, Sofija Gabajdulina, Alfred Šnitke, Jojo Ma i dr. Uvršten je u svjetsku Muzičku enciklopediju.

       Osnivač je i prvi direktor Instituta za muzikologiju i etnomuzikologiju Crne Gore.
Objavio knjige: „Muzičko vaspitanje", priručnik za studente, „Antologiju solističke i kamerne muzike crnogorskih kompozitora", Monografija UKCG „Dvadeset pet godina". U periodici objavio oko 100 studija, rasprava, kritika i članaka. Urednik je edicije „Orfej" u kojoj je objavljeno oko dvadeset knjiga iz oblasti muzikologije i etnomuzikologije, kao i 70 partitura crnogorskih kompozitora. Glavni je i odgovorni urednik prvog crnogorskog muzičkog časopisa „Muzički glasnik Crne Gore".

       Autor je većeg broja kompozicija: „Crnogorska svita" za simfonijski orkestar, „Sonata za klavir" snimljena na CD u Londonu, „Sonata fantazija za violinu i klavir", „Primorski akvareli", „Igra" za kamerni orkestar, balet „Vladimir i Kosara", „Simfonija", „Dijalozi" premijemo izvedena u Atini, „Nokturno" premijemo izveden u Brazilu. Više kompozicija mu izvode poznati solisti i ansambli u svijetu. Predsjednik je Udruženja kompozitora Crne Gore. Bavi se slikarstvom, živi i radi u Podgorici.

Tekst "Muzička djela inspirisana Crnom Gorom" preuzet iz knjige:

MUZIČKA DJELA INSPIRISANA CRNOM GOROM

       Na području današnje Crne Gore ostaci materijalne i duhovne kulture govore, da se njegovala muzika od davnih vremena, kako svetovna tako i duhovna (crkvena) koja je bila stalno prisutna u narodu i bogosluženju, za uljepšanje svečanosti kao i za buđenje borbenog duha i ratničkog raspoloženja za odbranu od osvajačkih nasrtaja drugih naroda. Padom Crne Gore pod tursku i mletačku vlast, omogućen je intenzivniji razvoj umjetničke muzike, naročito od XV do XIX vijeka. Međutim kroz dugi period borbe za slobodu, u teškim životnim uslovima, crnogorski narod uspio je da izgradi specifičan folklorni izraz (običaje, nošnju, pjesme i igre) kojim je pored oružane borbe grčevito branio tradiciju i u umjetnosti. U okviru crnogorskog folklornog stvaralaštva razvio se tzv. "junački stil" koji se odomaćio u epskoj pjesmi i narodnoj igri. Raznovrsno folklorno stvaralaštvo iz ovog perioda kasnije će, stvaranjem povoljnijih društvenih uslova, poslužiti kao temelj modernog umjetničkog izraza.

       Veći zamah crnogorska umjetnička muzika dobila je u doba romantizma, no zbog i tada nepovoljnih političkih, ekonomskih, a posebno kulturnih prilika ideje romantizma nijesu naišle na pogodno tle zbog nekontinuirane izvođačke i stvaralačke prakse (što je i danas umnogome slično).

       Ovom prilkom nećemo govoriti o daljem ukupnom razvoju muzike u Crnoj Gori već samo o jednom njenom segmentu, scenskoj muzici, koju su skoro isključivo stvarali stranci. Kao što smo pomenuli Romantizam je u XIX vijeku predstavljao opšteevropski pokret, a javio se kao posljedica kretanja u društveno-ekonomskim odnosima koji su poslije francuske revolucije iz 1789. godine bitno izmijenjeni u mnogim evropskim zemljama. Ove promjene su snažno uticale na razvoj kulture i umjetnosti, posebno na književnost, slikarstvo i muziku.

       Opsjednuti osvajačkim ratovima, Francuzi su ratovali i sa Crnogorcima, čija ih je ratobornost i hrabrost oduševljavala, pa i samog guvernera Boke Kotorske, Vialu de Somiera, koji je pod uticajem ovih događaja 1810. godine proučavao običaje i način života crnogorskog naroda. Po povratku u Pariz objavio je 1820. godine dvotomnu knjigu o kulturi naroda, među njima i crnogorskog. Jedan drugi Francuz Žerar de Nerval, pisac libreta za operu "Crnogorci" više puta se osvrćao na naše krajeve koje nikada nije posjetio bez obzira na izraženu želju da to ostvari. Radnja ovog pseudoistorijskog komada dešava se 1807. godine u vrijeme francuskog boravka u našim krajevima. Opera "Crnogorci" izvedena je prvi put u Parizu, u nacionalnom pozorištu "Komična opera", 31. marta 1849. godine na muziku belgijskog kompozitora A. M. Limnandera, koji je muziku studirao u Frajburgu kod Lambilotea i u Briselu kod Fetisa. Napisao je pored opere "Crnogorci" još nekoliko opera, simfonijsku muziku, kvartete, sonate, solo pjesme itd.

       Velike simpatije za borbu crnogorskog naroda imao je i češki kompozitor Karel Bendl, čija je opera "Crnogorci", sa čvrstim temeljima crnogorskog folklora, izvedena u Pragu 1881. godine povodom otvaranja češkog narodnog pozorišta. Ova Bendlova opera tada je i nagrađena, uz opere poznatih čeških kompozitora Bedžiha Smetane "Libuša" i Zdenjeka Fibiha "Blanjik". Libreto za operu napisao je Jozef Otokar Veslek (1853-1379), rodom iz Herceg Novog.

       K. Bendl je izgradio skoro cijelu operu na motivima crnogorskih narodnih pjesama, bez obzira što ni on nije posjetio Grnu Goru ali je vjerovatno imao štampanu knjigu zapisa crnogorskih pjesama koju je izdao hrvatski etnomuzikolog Franjo Kuhač.

       Za prvo izvođenje opere kostime i scenografiju izradio je češki slikar Jaroslav Čermak (1830-1878), koji je izvjesno vrijeme boravio u Crnoj Gori, naslikavši znatan broj umjetničkih djela, tematski vezanih za svakodnevni život i običaje Crnogoraca.

       Italijan Dionizije de Sarno San Đorđo, uz Antona Šulca, prvi je stranac koji je boravio i radio u Crnoj Gori i koji je inspirisan njome napisao tri opere: "Balkansku caricu", "Gorde" i "Dane". Bez obzira što su ove opere prožete crnogorskim folklorom često su i melodika i harmonija pod uticajem tradiconalne evropske škole komponovanja.

       Francuska književnica i kompozitor irskog porijekla Augusta Olmes (1847-1903) kao mlada djevojka imala je prilike da u salonu svoga oca upozna mnoge slavne ličnosti svoga vremena: Riharda Vagnera, Kamija Sen Sansa, Cezara Franka i druge. Često je za svoja muzička djela koristila sopstveni tekst, što je uradila i sa operom "Crna Gora". Nemamo podatke da li je i gdje izvedena ova opera, a za nas i našu muzičku kulturu bilo bi od značaja da se partitura pomenute opere pronađe, i bila bi sigurno dragocjeno svjedočanstvo kako su nas strani umjetnici vidjeli i doživljavali.

       S obzirom da je u štampi, a u izdanju Udruženja kompozitora Crne Gore, opera "Gorski vijenac" i druga djela Nikole Hercigonje, to ovom prilikom nećemo govoriti o ovom djelu. Ovo se takodje odnosi i na operu "Knez od Zete" kompozitora Petra Konjovića koja, uz Logarevo djelo "Paštrovski vitez'", predstavljao svakako vrhunac muzičko-scenske umjetnosti vezane za Crnu Goru.