DEDIĆ DRAGO

        "Sve u ovom domenu povezano je sa gledanjem, dodirivanjem, prostorom, formama, bojama, svetlošću. U ovom smislu, slika predstavlja tihi pristup svetu i stvarima transformišući ih kroz sam čin stvaranja, u tišini preturajući reči, značenje, izraz. A u rukovanju kvazi alhemijom, misterija onoga što nije rečeno ne dobija nikakav odgovor a ponajmanje bilo kakvo rešenje. Najviše, samo tihi glas, koji odražava ovu izvornu tišinu zemlje." Merleau-Ponty

        Slike Drage Dedića su trajno pokretne. Za njega, slika postaje stvaranje prostora, prostora u pokretu. Njegov radni metod i tehnike su prirodne, ali ono što čini je više poezija, koja raste i cveta kroz pokrete slikanja.
Dedić je veoma profesionalni slikar, koji nam duboko pokazuje polivalenciju njegovih prostornih percepcija. Otkriva nam da realnosti postaju dvosmislene kada se postiže određeni nivo znanja. Dinamika njegovih elemenata uzajamnog dejstva čini kreativnom ovu dvosmislenost.

        Nevidljivo sija kroz platno i čini da gledalac vidi stvari na drugačiji način. Dedićev « prostor » je arhitektonski prostor, prostor Sezana. Rigorozno je konstruisan. Postoji osećanje prethodno postavljene harmonije.
Dedić se uklapa u čuvenu Sezanovu rečenicu: "Sve u prirodi može se prikazati uz pomoć sfere, kupe i cilindra."
Dedić istražuje i kopa, da bi nam doneo golu strukturu prostora, kosti ispod mesa slikanja. On konstantno rekonstruiše ukupan prostor sfere, kupe i cilindra. Gledalac pronalazi stazu, stazu na koju slikar ukazuje radi otvaranja puta prema celokupnosti.
Umetnikova vizija je trajno modifikovana, prečišćena, reorganizovana zategnutom unutrašnjom energijom koja je oblikuje. Ne postoje unapred postavljene premise u njegovom kreativnom metodu. Znanje i činjenje se stapaju. Slika je konstruisana pokretom malih poteza u kojima boja organizuje, razdvaja, otkriva, eliminiše, napreduje.

        Vrsta konstrukcije se pokorava dinamičnoj fragmentaciji koja konstantno otvara mogućnost izazivanja planova, napetosti, vibracija, formi i vektora. Slika se okreće, vibrira i postaje dublja kroz viziju pojava izgrađenih analogijama; njena snaga je umnožena, uvećana u misteriji.
Prostor je potpun sa svim svojim virtuelnim manifestacijama; prostor je prema tome stalna ukupnost svih svojih dinamičnih odnosa.
Perfektnom majstorijom, Drago Dedić jasno pokazuje da slika prostora postaje kulturni proces, koji se rigorozno podudara sa činom stvaranja. Sa svakim narednim platnom, slikar nastavlja sa zadatkom zalaženja dublje, prodiranjem u prostor, iskopavanjem prostora. On nikada ne staje sa kopanjem i traženjem u svojoj potrazi za otkrivanjem unutrašnje strukture potpunog prostora.
Vizija umetnika je trajno prečišćena, reorganizovana, kontrolisana geometrijskom tenzijom ogromnog kruga u pokretu, upravo kao kreativna poetska sila sveta.
        Često, sfera postaje telo žene i veličanstvena sila, božanstvena cirkulacija preuzima celokupnost odraza u kome nevidljivo postaje vidljivo kroz očevidne i ponovo postavljene poetske analogije. Ovo je kvazi mistična, božanska, ujedinjavajuća, panteistička, mitska celokupnost, kao što je nalazimo u filozofskoj koncepciji priprode Spinoze.
Dedićev prostor uvek funkciniše u privremenosti večitog pokreta, u metamorfozi, u otvorenom i plodnom prostoru, kao što je prostor Pikasa.
        "Često nalazim sebe unutar slike," kaže Dedić, "i ne želim da odem jer se plašim da mogu razbiti sliku." Slikar je deo svog rada. On je neophodno upleten, okružen svojim kreativnim radom.
On ne može izaći iz svoje slike. Slika je energija u akciji i slikar učestvuje u ovoj vatri. Kosmička energija koncentrisana iskustvom slikara. Energija, koja se konstantno širi.

        Kao što je Merleau-Ponty tako mudro primetio u "L'œil et l'esprit": "Slikari prepoznaju metamorfozu vidovitosti i vidljivosti, njihovog uzajamnog preklapanja, i tako otkrivaju nevidljivo i teksturu mesa, koji čine da objekti i tela opstaju zajednu u istom svetu i puštaju korene u istom prvobitnom i beskrajnom Logosu, matrici naše percepcije. Suština i postojanje imaginarnog i realnog, vidljivog i nevidljivog... slika zamagljuje sve naše kategorije razvijanjem sanjanog univerzuma putenih suština, efikasnih sličnosti tihog značaja.
Četkica Drage Dedića čini da se svet « pojavljuje », u smislu da njegovo slikarstvo izražava nevidljivu tišinu vidljivih stvari. Kroz njegovu umetnost postoji nešto više od komunikacije, a to je prisna veza. Na neki način, on guta svet i u procesu alhemije on ga, da se tako izrazimo, vari za nas. U ovom procesu dvojnog rođenja, koji on sa nama deli, Dedić pokazuje pravu realnost sveta. Dedićeva slika nas poziva u jednu drugu realnost. Ona nas vodi ka ponovnom rođenju, rođenju u drugoj dimenziji razumevanja univerzuma. Sa slikarem, mi delimo unutrašnju viziju njegovog platna.
Kao što je Sezan rekao: "Šta se tu može, mi ne slikamo duše, mi slikamo tela; a kad je telo dobro naslikano, do đavola, duša, ako je ima, duša prosijava i pojavljuje se."

        Kada se Drago Dedić spusti unutar svoje slike, odnosno u dubinu svog rada, on stvara kožu i meso sveta za nas, a njegova mnogostruka slika nas vodi do razumevanja, a to je da je kvalitet vidljivog zapravo posedovanje maske koja je nevidljiva, poetske osovine, koja je druga forma egzistencijalnog prisustva, a koja sija na svim velikim slikama.

Francisco Sorribes
Pariz, 5. februar, 2001

Prevele:        
Danijela Nedeljkovic
i Danijela Mitrovic

MIT I LIKOVNOST
Uvod u interpretaciju slikarstva Draga Dedića

Jer umjetnost je zgusnuto
otjelotvoreno snoviđenje
                P. Florenskiy


       Polazimo od bazičnog stava analitičke psihologije prema kome čovjek, imanentnom sklonošću prema simboličkom izrazu, nesvjesno pretvara objekte u simbole (čime im pridaje veliku psihološku važnost), koji se simboli potom, u svom najsloženijem vidu, nahode u mitu, religiji i umjetnosti, likovnoj posebno (C. G. Jung, A. Jaffe). Umjetničko djelo otuda, po svom bivstu, jeste u različitim relacijama spram svijeta arhetipskih simbola, pri čemu se ovaj odnos u mnogim tvorevinama umjetnosti ne mora svagda neposredno sagledavati. Stepen prisutnosti arhetipsklh simbola u djelu likovne umjetnosti uslovljen je zakonitostima osobene autorove likovne poetike (resp. slikarskog postupka) kao svjesnog i/ili nesvjesnog slikarevog poimanja uvijek autonomnog estetskog realiteta koji je u slici sadržan.

       Neobično ubjedljiv primjer na kome se bez ostatka dokazuje naprijed skicirana premisa analitičke psihologije i njene relacije prema tvorevinama likovne umjetnosti, predstavlja slikarstvo Draga Dedića. Riječ je ovdje o osobenoj Dedićevoj likovnoj poetici, čiji dominantan atribut predstavlja usmjerenje ka likovnoj, stoga prevashodno estetskoj, "objektivizaciji" nesvjesnih sadržaja psihe. Izvan likovnog pedstavljanja, oblici ovlh nesvjesnlh sadržaja sačinjavaju bivstvo snova/onlričko bivstvo, koje konstituišu prije svega dominantni simboli/arhetipovi kolektlvno nesvjesnog. Likovni problem Dedićeve poetike, bilo da je riječ o strukturi ili značenju slike, razumijeva se otuda svagda u povezivanju sa ovim arhetipskim simbolima, koji predstavljaju bitan sastavni dio arhajskih mitoloških i religijskih sistema. Stoga nije teško uočiti da je Dedić, saglasno etimološkom polazištu (gr. mythos, mitheo: pripovijedati), prevashodno usmjeren na likovni izraz mita kao pripovijedanja o onome što je nepromjenljivo, arhetipski istinito (istovjetno). Preciznije: narativno u njegovom postupku ne sastoji u likovnoj deskripciji sižea koji su u vezi sa vremenitim zbivanjem/događanjem, nego u postupku otkrivanja (gr. aletheia istina, otkrivenost) onoga što je u arhajskim slojevima psihe nepromjenljivo i nadvremeno.

       Ovakvo istinosno mitsko pripovijedanje (referencijalna narativnost), kao estetska likovna forma u Dedićevom slikarstvu, ima nekoliko posebnih nivoa: od krajnje posredovane, implicitne ili nagoviještene poruke do relativno transparentne, neposredno prenesene eksplicitne poruke, kojom se izražava slikarev kontemplativni stav, kosmološki ili antropološki, sve jedno.

       Saglasno načelima mitske produkcije Drago Dedić misli u identitetu sa svojim slikarskim postupkom: u jednom vidu vizuelni jezik slike postaje, saglasno mitskoj logici, najpouzdaniji i najpreciznijl način da se arhetipska istina saopšti. (Ovo je savršeno saglasno Bashelardovom stavu da su koncept/logički pojam i slika divergentne linije ljudskog života i da je, stoga, u principu nemoguća njihova sinteza).

       Otuda je ovdje riječ o slikarstvu čiju dominantu predstavlja simbolička struktura u čijoj su funkciji svi bitni likovni elementi slike. Drugim riječima: konstitutivni elementi Dedićeve slike (volumen, flgura, hromatika perspektiva) kao da su najvećma saglasni mimetičkom (mimesis, reproductio, oponošanje) zahtjevu podražavanja slika koje nam jedino u realitetu snova postaju prezentne. Time se razumijeva suština Dedićevog postupka redukcije na osnovne forme volumena, hromatike ili perspektive, koje ne rijetko upućuju na one smjerove istorije umjetnosti koje povezujemo sa njenim počecima (up. rudimentarne figure fena koje podsjećaju no Venere iz preistorijske umjetnosti), a koje u likovnom izrazu predstavljaju povratak "prelogičkom mišljenju" ili "prelogičkoj svijesti", kao načinu iskazivanja arhetipske istine. Dakle, istine uvijek arhetipske (opšte) kao kolektivno nesvjesne, a ne nipošto parcijalne u smislu svođenja na izdvojeni kolektivitet ili poseban narod.

       Unekoliko uopštavajući Dedićevu složenu slikarsku genezu, koja podrazumijeva različitost likovnih postupaka koji se kreću od modaliteta realističke figuracije do istraživanja apstraktnih oblika, izdvajamo onaj postupak za koji držimo da predstavlja suštastvo njegovog slikarskog identiteta.

       Uz svu uslovnost sažetih. i, otuda nepotpunih određenja, izgleda da se ovo suštastvo najpreciznije moža definisati pojmom figuracije sagrađenje na likovnom principu metaflzičkog i/ili oniričkog realizma. Metafizički realizam, prema značenju koji mu ovdje pridajemo, upućuje na koncept slike koji postupkom figuracije smjera ka drugoj realnosti (doslovno gr. meta ta fisika: iznad/iza prirode), koju prije svega povezujemo sa bivstvom snova ("San je znak prelaženja iz jedne sfere u drugu i simbol"- Florenskiy) i koja realnost ovaj likovni postupak oblikovanja figuracije nužno determiniše. Onirička determinacija uspostavlja u ravni formalnih i hromatskih istraživanja slike, učestalu prisutnost skulpturalnih masa u kojima dominiraju značenjski višeslojni oblici sfairosa/lopte, valjka ili spirale u njhovim mnoštvenim modifikacijama. Bitno je da se ovi oblici, koji samo prividno upućuju na principe realisličkog postupka nipošto ne mogu percipirati u opsegu načela takvog postupka, prije svega imamo li u vidu njegovu prevashodno mimetičku/podražavajuću funkciju. Posebno ukoliko se pojam podražavanja odnosi, u strogom smislu. na prenošenje spoljašnjeg realiteta koji umjetnik uzima za polazni predmet likovnog oblikovanja. Drugim riječima ona fundamentalna relacija koja određuje suštastvo Dedićevog slikarskog postupka, svagda se nahodi u odnosu prema irealnosti sna (ili: oniričkoj realnosti) i prisutnosti arhetipskih značenja koja se u ovima nahode.

       Nimalo slučajno, najznčajnija analogija koja se postavlja u vezi Dedićevog sllkarstva tiče se oniričkih vizija. osobenog tipa snoviđenja Pojam osobenog tipa snoviđenja ovdje ima u vidu samo one snove u čijoj je strukturi sadržano Javljanje arhetipova u oblicima svojih dominantnih simbola. Iz ovoga slijedi da značenjska analiza slikarstva Draga Dedića metodološki nužno mora polaziti od razumijevanja temeljnih mitskih/religijsklh (psih. arhetipskih) simbola čiji likovni odnosi konstituišu biće njegove slike i tvore njenu osnovnu vrijednost.

       Simbolička interpretacija najčešće monumentalnih figuralnih relacija ukazuje da je u Dedićevom slikarstvu u prvom planu složena simbolika Erosa (oplođavajuća moći), koja nadalje upućuje na čin kosmičkog sjedinjenja kao ponavljanja iskonske hijerogamije (Svetog braka) neba i zemlje iz kojega proishodi svekoliko stvoreno biće.

       Ova fundamentalna makrosemantema (resp.: arhetipski simboli Nastanka i Začeća, Erosa kao seksualnog/libidinoznog nagona iz koga proishodi život) Dedićevog slikarstva u različitim semantičkim relacijama implicira kategoriju Velike majke, koja je na slikama prisutna u oblicima koji ovu povezuju sa prvim načelom (materia prima): zemljom, vodom, drvetom i mjesecom.

       U tom smislu posebno su karakteristične slike Povratak moga sna i Prevrnuta harmonija, u kojima svi elementi slike, kao njeni konstitutivni simboli, sadrže pomenuto makrosemantičko načelo.

       Моže se s pravom primijetiti da svi ovi oblici (koji impliciraju značenje simbola Velike majke), kao konstituenti prostora Dedićeve konstrukcije slike, upućuju na modalitete simbola Anime, ženskog principa, koji se javlja kao materinstvo, u, primera radi, naglašenoj/izdvojenoj dojci. kao prvenstvenog simbola materinstva i plodnosti. Neobično je zanimljivo uočiti da integralno značenje simbola Dedićevog slikarstva jeste međusobno dubinski koherentno: tako ton prigušenog mjesečevog osvjetljenja ili spiralni oblik mjeseca pripadaju širem simboličkom kontekstu elementarne ženske moći, boginje majke ili carice nebeske (Eros koji manifestuje svoju moć kao mensis-luna). Sud o simboličkoj koherentnosti (semantičkoj linearnosti) potvrđuju i forme naglašene spiralnosti, koja spiralnost zauzima važno mjesto u metaforičkim lii simboličkim psihološkim interpretacijama prema kojima se ovdje radi o procesu konačnog povratka duše središtu/biću (Рrolaz, Tajanstvene vrijednosti. up.: ćup, spiralne forme....).

       Očigledno je da značenje ovog središta korespondira sa temeljnim simbolom žsnskog u arhajskim mitskim/religijskim sistemima. Ponavljanje ovog simbola karakteristično je za mnoge Dedićeve slke u kojima nalazimo različite pozicije figure ćupa, koji je opet prevashodno žsnski simbol, simbol materice i otuda predstavlja neku vrstu povratka izvoru/središtu (Prevod intimnosti jedne osobe). Koherentnost varijacija osnovnih simbola Dedićevog slikarsiva sadržana je i u varijantama likovne kompozicije đevojke i ptice, koje povezuje zajednička semantika rađanja/plodnosti, veza neba i zemlje i Eros kao iskonski nagon (Perja).

       Sve ovo ukazuje da dominantni oblici Dedićevog slikarsiva, savršeno je jasno, predstavljaju samo različite modalitete dominantnih simbola (rođenja, postanka), koje nalazimo u arhetipskim simboličkim sistemima mitova i religija. Uočeno je već da su svi ovi simboli uzajamno kauzalno povezani, i da u slljedu svojih stadijuma presudno utiču na razvoj kolektivne ili individualne svijesti (E. Neumman).

       Na drevno pitanje o opravdanosti povezivanja ličnosti stvaraoca i njegovog djela (pri čemu bi razumijevanje ličnosti stvoraoca bilo u funkciji razumijevanja njegovog djela), sa jakim razlozima teorijske prirode, uobičajeno je odgovorlti negativno. Uvažavajući razloge zarad kojih se ovaj načelno negativan stav zasniva, izdvajam primjer pslholoških atributa Dedićeve ličnosti, koji se ovakvom stavu protive, stoga što se ovi atributi najvećma poklapa sa najvažnijim osobenostima njegovog likovnog stvaranja. Naime, saglasno osobenostima njegovog slikarstva, za koje smo utvrdili da jezikom mitskih slika saopštava "oniričku istinu bivstvujućeg", tako se i za tvorca ovoga likovnog jezika može primijetiti da, kako je naprijed uočeno, misli u identitetu sa svojim slikarskim postupkom, ili da se, drugačije rečeno protivi svakom referencijalnom ili pojmovnom iskazivanju misli, koje zamjenjuje mišljenjem u osobenim verbalnim slikama. Ove verbalne slike, poput njegovog slikarskog postupka, zahtijevaju trud da bi potom bile simbolički dešifrovane.

       Riječju, polazeći od rezultata analitičke psihologije, dospijevamo do zaključka da je - ukoliko su u svakom pojedincu/individualno nesvjesnom sadržani nizovi kolektivnih arhetipskih slika mitologije/religije - opravdano zapažanje da se kod nekih ličnosti, umjetničkih stvaralaca posebno (bilo da je reč o književnicima kompozitorima ili slikarima), ova simbolička sadržanost pokazuje u posebnom, sasvim privilegovanom smistu.

       Slikarstvo Draga Dedića ubjedljivo upućuje na zaključak da je ovdje riječ o umjetniku kome, među drugim velikim predstavnicima likovnog stvralaštva na kraju vijeka spravom pripada ovakvo privilegovano mesto.

Siniša Jelušić

On je jedan od onih koji siluju slike i ne pilje u sopstveni pupak. On je među retkima, koji razrađuju njihove samo-portrete, koji love sami sebe okom grabljivice. U betonskoj džungli Pariza, on ponosno nastavlja da stoji na straži protiv upadača. Druži se sa prognanima, sa velikom porodicom usamljenih ljudi, koji uveče odlaze u selo zvano Monparnas i pričaju jedni drugima priče o ovde i tamo i zajedno čitaju novine njihove domovine…

      Zemlja u kojoj je rođen je zemlja koja živi u onima, koji žive na svetskim prekretnicama…oni su izgnanici metropola, izgnanici iz drugih vremena i kreatori u sopstvenom vremenu. Oni koji prenose...Privučeni jednom ili deset puta, ima onih koji idu pravo ka suštinskom – majka, žena, deca, život i slike jednog života, dan za danom, kuća, ulica, prijatelji. Ovo je stvar, koja čini umetnika…oni koje on voli i trenutna intimnost pokreta, osmeha uhvaćenog oštrim okom i potezom ruke…

      Čovečanstvo je, prema Dediću, nevinost, mirno razumevanje, a ne naivnost. I tu, takođe, Dedić vidi neposrednost, upravo kao što vidi gole žene…I hvata realnosti, koje izgledaju čudne posmatraču, ali koje nekako ne uznemiruju…realnosti, koje su izolovane od centralne linije vizije geometrijom izmišljene arhitekture. Voajeri se nalaze na prozorima potkrovlja koje može biti i zatvor. Pa ipak, oni te gledaju uporno iz dubina njihovih umova…upetljanih tela na neverovatan ali ipak prirodan način…I posmatrač se odjednom nađe go i neodlučanan. Kakva šteta. Ove žene, bez prenemaganja, bez čvrste pojave, predaju se bez ikakvog srama bilo kome ko zna kako da ih gleda... a na istoj slici, njihovo lice je često višestruko... one imaju mnoga lica i isto lice.... i sa velikim spokojstvom su se složile da budu upravo gde jesu, u arhitektonskom prekidaču fantazme. Šta one znaju ? One znaju. A osoba koja želi da ih stegne u svom naručju.... u njihovim domovima, odvojene od ramova ovih slika, koje proganjaju... takođe zna. Tajna onih čija je želja naslikana jednom i hiljadu puta... glad pogleda, koji vas ostavlja sa misterijom, koja se zatvara na stomaku zbunjenom učenikom oka. A u ovoj magmi, pomešanoj sa licima i zadnjicama, gruba enigma se uvek i ponovo probija. Isečena, pretvorena u stvari, rojevi glava koje se istapaju jedna u drugu, parada, ukrućeni bestijarij....pa ipak, ona je tamo.... traži je.

      A ono što povezuje Dedića sa svetom knjiga, niko to ne može pročitati ovde… jer on je slikar… pa ipak, gledaj, gledaj…

Marie-Laure Susini, 1986
Prevele : Danijela Nedeljkovic i Danijela Mitrović

DEDIĆEV TRAGIČNI FOLKLOR      
    
      Obično, slikari koji crtaju temu iz ljudskog blaga njihovih domovina ograničavaju sebe radi izražavanja ovog blaga na učtiv način u kojem je svaki pojedinačni detalj naslikan na realističan način. Ova vrsta realizma, koja uključuje osećaj za društvo, ljubav za korenima i ponekad, političke namere, takođe je Dedićeva početna tačka, ali je on koristi da bi pobegao ka širim i bolnijim horizontima. On ne odbija uticaj bogatstva ovog folklora, već ide iznad njega. Čini se da mnogi njegovi radovi idu ka suštini starog sveta seljaka; drugi radovi portretišu nostalgiju predačkih veština. Mi srećemo ljude za koje pretpostavljamo da su Balkan…. vidimo polja, koja se obrađuju… osećamo da smo u prisustvu preciznog sećanja radnika, graditelja i arhitekata, koji su potpuno apsorbovani svojom veštinom.  

      Dedićeve namere ne treba pogrešno tumačiti – on ne traži da na bilo koji način glorifikuje bilo koju klasu ljudi. On veoma intimno poznaje prirodu gomile i sve njegove slike odišu ljudskom solidarnošću. S druge strane, on nas moli da ne razmatramo njegovu umetnost kao jednostavni proizvod njegove mašte, dok u isto vreme ne želi da zaboravimo njegovo poreklo. Ako insistiramo na ovim aspektima, to je pre svega zbog toga što na njegovim slikama postoji kipteća masa ljudi, vrsta Vavilonskog tornja. Razultat ovoga – a to je možda jedna od glavnih vrlina Dedićeve umetnosti – je univerzum snova, fantazije i beskrajne borbe, koja nikada ne može biti plod usamljenog sanjarenja. Brojne individue na ovim slikama su, čini se, neizbežne, i konstantno im se sudi… I od nas se zahteva, jer Dedić od nas traži da postanemo deo njegovih fantazmi, pa čak i njegovih odstupanja.

      I tako, mi nikada nismo sami, dok posmatramo jednu od Dedićevih slika ili crteža. Ovo uključuje veliku odgovornost. Dedić slika na precizan i ozbiljan način, na jasan način, i mi brzo postajemo njegovi saučesnici. Neki slikari više vole približne vrednosti i zone nalik snovima za koje je moguće nekoliko interpretacija; Dedić je iskren i temeljan i nameće situacije iz kojih nema bežanja. Da li je to primitivizam ili čak naivnost? Upravo suprotno, čini se da je Dedićev cilj da popuni svaki ugao, svaki deo prostora i svaku mogućnost na platnu, tako da ništa nije prepušteno bilo slučaju, bilo mašti. Dedić nas poziva – poprilično direktno i čak sa dozom zdrave brutalnosti - da učestvujemo u njegovim slikama, ali nam ne dozvoljava da biramo naše uloge; Dedić nam nameće naše uloge. Možemo pokušati da se odupremo, ali smo uskoro primorani da se predamo. Suočeni smo sa snagom i strašću na platnima oslikanim neponovljivim bojama i nacrtanim sa vitalnim, odlučnim, neumoljivim linijama.

      Nakon što smo postali stanovnici Dedićevog univerzuma, prirodno se pitamo od čega se taj univerzum sastoji. Obojeni ctrež – «Višestruki čovek » - obezbeđuje nam verodostojni odgovor; on predstavlja ogromnu glavu na kojoj je oko deset manjih glava nakalemljeno u različitim pozicijama. Glave jedna drugu poništavaju i njihova višestrukost iskrivljuje njihovo značenje. Postoji utisak konstantnog otuđenja, ali takođe i utisak žestine. Naše lice je sastavljeno od hiljade realnih ili imaginativnih lica, koja napokon razbijaju lice, a zatim ga polako ponovo sastavljaju. Često nam Dedić pokazuje zatvor. Ovi zatvori imaju različite forme – oni su nekada spoljašnji i odslikavaju robiju našeg tela, ali oni su takođe ponekad unutrašnji, povezani sa našim psihičkim životom i simbolima našeg kolebanja, naše uznemirenosti i užasne muke, koja se jedino može predstaviti slikama delirijuma.

      Dedić je takođe progonjen mitovima i ponekad nam daje neke veoma neočekivane slike dobro poznatih mitova dodajući lične detalje i liricizam našem mentalnom folkloru. Na primer, scena borbe bikova na slici « Izdaja sećanja » postaje izazov onome čega se obično sećamo o borbi bikova… Međutim, Dedić nas uvek vraća gomili…mi nemamo prava da se izolujemo u našem privatnom životu ili u našim snovima jer, prema Dediću, naša kazna postoji da bi živela u stanju preokreta i da bi bila konstantno suprotstavljena drugim čudnim životima i snovima. Postoji nepotrebna osoba, nepotrebno prisustvo, nepotrebna boja, pa ipak, ovi nepotrebni elementi nisu u stvari na Dedićevim slikama, oni postoje u nama. Upravo kao da naša sudbina nikada ne postiže suštinsko i da se mora konstatno boriti protiv večne invazije. Ako pokušamo da definišemo Dedićevu filozofiju, onda je barem jedan aspekt njegove poruke jasan : samoća više ne postoji.

      Iznenađujući element u svemu ovome je da u sredini svih ovih ljudi i čudovišta otkrivamo vrstu zaštite. Mi smo, prema tome, neprobojni. Mi nismo mi. Mi pripadamo tragičnom folkloru. Kao u dobro poznatoj poslovici, pakao nije u drugima, u nama je, i uprkos nama presađen je u druge. Nema načina da pobegnemo od značenja Dedićeve umetnosti.

BOSQUET ALAIN Leto 1980
Prevela Danijela Nedeljkovic i Danijela Mitrovic

IDEJE I VIZIJE

Le Monde, 22 Februar 1975.

      …[U njegovim crtežima], Drago Dedić ne koristi boju, a kada je koristi – što nije često – može i bez nje. Crteži, samo crteži, puni detalja, temeljni i veoma kompletni …koji projektuju fantastične, paklene, pohotne unutrašnje vizije. Životinje noćnih mora ubačene u ljudska tela. Moramo li zaista dati literarno značenje naslovima ovih crteža? Možda, kao što ja mislim, oni jednostavno služe kao imena za njegove kompozicije: Odmaranje na vertikalnom mostu, San između dve zavese, Spiritualista, Individualno Suđenje, Život i nešto drugo, itd., itd.

      Kontrast je uistinu upadljiv između mnoštva lica, koja se krevelje, preplitanja organskih ostataka- u anatomskom značenju ove reči – i geometrijske strogosti arhitektonskih detalja, koji formiraju dekor. U stvari, Dedić je konstruisao dijagram imaginarne zgrade koja je podsetnik “vizionarskog” arhitektonskog rada Ledoux veka…I bio sam veoma privučen selu sa kućama, zidovima, pažljivo nacrtanim stazama: jugoslovensko selo gde je rođen umetnik. Čikam vas da pokušate da pronađete izlaz iz ove zatvorene postavke. Bilo da je to Dedićeva namera ili ne, to je lavirint…. Ostavimo psiholozima da debatuju. I ako žele da se probiju u ovaj svet, pašće pravo na svoja lica.

Jean-Marie DUNOYER
Prevele: Danijela Nedeljkovic i Danijela Mitrović