| Naslovna | O projektu | Saradnički program | Knjiga utisaka | Kontakt |

Milorad S. Bulatovic:
BABOLOSKI I NEISTORIJSKI PRIKAZ CRNE GORE U PLEMENSKOJ MONOGRAFIJI ROVCA - BULATOVICI

Opste zamjerke na ovo poglavlje knjige odnose se: na razvoj i osobitosti Rovcana, a time i Crne Gore, dio o ulozi Stefana Nemanje u “oslobadjanju”, mada je to u stvari bilo pokoravanje i razaranje stare Duklje i Zete; izostavljanje ocjena i cak marginalizovanje dogadjaja oko 1918. a osobito o Bozicnoj pobuni i tadasnje tragedije i Crne Gore i Rovaca, a osobito bratstva Bulatovica!
Isto tako, knjiga se previse, nepotrebno i nenaucno veze za Nemanjice, Dusana Silnog (koji je vladao svega nekoliko godina prije propasti “carstva”), na Pecku patrijarsiju (koja je za vrijeme Turaka igrala sasvim vazalnu ulogu u dobrom dijelu njenog postojanja), na autokefalnu crnogorsku crkvu do dekreta kralja Aleksandra iz 1920. g. o njenom raspustanju, na poglede o tzv. “ujedinjenju Crne Gore sa Srbijom”, koji su drasticno “srpski” obojeni. Naravno, i nenaucno.
Problematicno je i poglavlje o istoriji Rovaca, jer je cesto zasnovano ili vezano za srpske mitove i srpsku odnosno prosrpsku istoriografiju, koja bez ikakvog osnova, svojata Crnu Goru kao “cistu srpsku drzavu”, odnosno kao “srpsku Spartu”, negirajuci Crnu Goru kao autohtonu tvorevinu, osobenu u razvoju i stvaranju drzave, ukljucujuci njenu (crnogorsku) drzavnost, posebnost crnogorske nacije, kao i osobenosti crnogorskog govora i jezika. To pogotovo kad se zna, da su nacije na jugoslovenskim prostorima fakticki nastale tek u 19. vijeku. Zna se i to da su se Rovca prikljucila podlovcenskoj Crnoj Gori jos u 18. vijeku a ne 1820. kako stoji u knjizi da su vazda bila u sastavu Duklje i Zete. Tada su stalno i prije toga bila vezana za staru Crnu Goru. Stoga je takva “srpska misao” u odnosu na Crnu Goru potpuni promasaj, cak najobicnija
velikosrpska propaganda.

Primjerice:

1)
Nije nimalo razradjen prapocetak Crne Gore u vrijeme Duklje i njenih vladara, od kojih je jedan proglasen za crnogorskog svetitelja. Bilo je raznih pokusaja, da se negira postojanje nekadasnje Duklje, kao da je Zeta mogla iznici iz nicega. A na osobiti uticaj spajanja sa starim Ilirima, da se ne govori.
Stara Duklja nema veze sa nekadasnjom Raskom, jer je Duklja bila starija kao drzava od prve srpske drzave, Raske.
Logicno je da ljudi koji su se naseljavali na podrucje kasnije nastale Duklje, dolazeci iz stare postojbine, nijesu bili oformljeni kao nekakvi Srbi, vec su iz stare postojbine, iz Polablja, dolazili kao razlicita slovenska plemena, spojivsi se s vremenom i sa starim Ilirima, pa i otuda njihove osobitosti.
Dakle, nijesu to bili “iskonski srpski stanovnici”, kako pise na str. 68 ove veoma problematicne knjige, red sedmi ozdo, vec stari Sloveni. Uostalom, nije istorijski tvrditi, da su iz stare postojbine dosli grupisani i opredijeljeni ni Srbi, ni Hrvati, vec do tih imena, odnosno naziva, dolazi mnogo kasnije, a pod uticajem stvaranja raznih drzavnih zajednica, religije i raskola u hriscanstvu, odnosno pod uticajem zajednickog zivota raznih grupacija ljudi, cesto i razlicitih etnickih sastava. Duklju nijesu naselili ni Srbi, ni Hrvati, u to nas uvjerava Konstantin Porfirogenet, vizantijski car.

2)
Prema tome, nije u redu (vezano za Crnu Goru i Rovca) pisati o “stvaranju prvih srpskih knezevina” koje bi “prisilo zajednicki naziv Srbi” (strana 69) i nijesu Rovca pripala “prvoj srpskoj knezevini Raskoj”, niti ima ikakvih dokaza za tu tvrdnju, vec je i taj prostor bio ukljucen u staru Duklju, koja je svakako postojala davno prije Raske.
Zasto autor nema hrabrosti, ni naucnog postenja, istaci, da je Duklju razorio Stefan Nemanja, koji je kao zao covjek – okupirao, a ne “oslobodio” danasnje podrucje Crne Gore, razorivsi ga, i potom je Monah Sava nametnuo tom podrucju tzv. svetosavsko pravoslavlje, koje je tada - vizavi Carigradske patrijarsije – bilo raskolnicko.
Zalosno je, da je tako zao covjek (Nemanja) mogao biti proglasen Srpskim svecem i da se, kao takav, namece i danasnjoj Crnoj Gori, pod pokroviteljstvom SPC-e.
Svetosavsko pravoslavlje je tada, “kroz krv i noz” potisnulo i “paganstvo”, koje su donijeli iz stare postojbine, i izvorno hriscanstvo, koje je u svojim izvornim pogledima bila progresivna pojava. Zna se da “svetost” Stefana Nemanje nije ni bila prisutna u Crnoj Gori sve do ukidanja crnogorske pravoslavne crkve, dekretom! O svemu ovome Vojislav M. Bulatovic pojma nema. Njemu je od nauke mnogo blize mitomansko trabunjanje o Srbima i srpstvu sve i svuda. Citava ova njegova knjiga je najobicnija nebuloza.

3)
Upitno je, zasto je u knjizi (str. 71) bilo potrebno poglavlje pod nazivom “5. Rovca za vrijeme Nemanjica”? U skladu s tim, dalje slijedi poglavlje “Od Nemanje pa do cara Dusana” iako se zna da je to propalo “carstvo” trajalo svega nekoliko godina i kad to nijesu bili nikakvi velikasi Crne Gore. Valja pri tome reci, da Crna Gora nije ni ucestvovala u “boju na Kosovu” i da je kosovski mit, u stvari, poceo da se razvija i namece tek u 19. vijeku. O svemu tome Vojislav M. Bulatovic pise kao najobicniji diletant, sto on i jeste!

4)
Veliko je pitanje, da li su Rovca ostala iskljucivo pravoslavne vjere poslije rascjepa hriscanstva 1054. godine. Logicnije je i mnogo vjerovatnije, da su Rovca, kao i neka druga okolna podrucja danasnje Crne Gore: Piperi, Kuci, Bjelopavlici prvobitno bila vezana za rimokatolicku crkvu, naravno uz ostatke starog paganstva i mnoge obicaje koje su donijeli iz stare postojbine. I ove tvrdnje iz knjige, baziraju se na novostvorene srpske mitove i srpsku istoriografiju, sa odredjenom svrhom. Situacija se pocela mijenjati tek nakon pokore stare Duklje i Zete od strane Stefana Nemanje i Save Nemanjica. Vojislav M. Bulatovic slijedi laznu i mitomansku istoriografiju, ciji je najobicniji rob.

5)
Kad se na str. 77 pominje Sveti Luka, kao krsna slava potomaka Nise (ili Nikse), od kojeg poticu i Bulatovici, valja istaci da Sveti Luka kao istorijska licnost (poznato je jevandjelje po Luki), za dan 31. oktobra postaje slavan i kod svih Crnogoraca koji su za suverenu Crnu Goru. Tako se i kod nacionalne zajednice Crnogoraca u Hrvatskoj, taj dan svecano obiljezava, a u cast dana smrti velikog svetitelja crnogorskog, Svetog Petra Cetinjskog.

6)
I opet, poglavlje “Rovca za vrijeme vladavine despota” (str. 78.). Autor knjige nije ni mogao razjasniti, kakve veze imaju Rovca i Crna Gora sa srpskim despotima. To je njegovo domisljanje i najobicniji falsifikat.

7)
U knjizi na str. 124 omalovazava se licnost Sv. Petra Cetinjskog i njegova uloga u ucvrscenju crnogorske drzave i sirenju crnogorskog duha, iako je kod nas u Crnoj Gori vec opsteprihvaceno da je to bio najveci velikan u istoriji Crne Gore. Vojislav M. Bulatovic to radi prljavo i tendenciozno.
Autor knjige uporedjuje Sv. Petra Cetinjskog, inace veoma obrazovanog covjeka, sa Karadjordjem, kojeg posebno istice kao velicinu, te kaze da je 1804. godine Karadjordje pozvao hercegovacka i “brdska” plemena, da ustanu na Turke, iako su ova plemena vjecito bila “kao napete puske” prema Turcima, i da se Sv. Petar Cetinjski zalagao za smirenje Prvog srpskog ustanka, sto je veoma stetilo “i u Srbiji i u Crnoj Gori, Brdima i Hercegovini”, jer nije pomogao Karadjordju. Ovo su zaista gluposti. Zna se da je Crna Gora vjekovima vodila borbu protiv svih zavojevaca a ipak, eto, jos jednog u nizu srpskih mitova, koji omalovazavaju i Crnu Goru i tadasnjeg njenog velikana, poznatog mislioca i vojskovodje. U knjizi autor kaze, da je “narod bio zrtva ovakve politike Petra I” koji se “vezivao za Ruse”, a “nije pomogao Karadjordjev ustanak”. To je niski udarac Petru I koji zasluzeno nosi svetacko ime kod Crnogoraca.

8.)
U knjizi (str. 153) postoji i poglavlje o Rovcima do “ujedinjenja sa Srbijom”. Medjutim, ono sto se desilo 1918. godine nije bilo nikakvo “ujedinjavanje”, vec nelegitimno pripajanje Crne Gore Srbiji, nasilnim putem, nakon okupacije saveznicke drzave Crne Gore od strane srpske vojske, da ovu potpuno prepotcini Srbiji, potpunim gubljenjem identiteta Crne Gore i Crnogoraca.
Mora se znati da je poslije 1918. godine uslijedio otpor znacajnog dijela Crnogoraca, u vidu “Bozicne pobune” i stvaranja tzv. “Rovacke republike”, o cemu u knjizi nema skoro ni pomena.
Zna se da je u tim danima, po ozbiljnim proracunima vrsnih istoricara, u Crnoj Gori ubijeno znatno vise (tj. oko 5.000 ljudi) nego za okupacije Austro-Ugarske 1916-1918 godine. A da se ne govori o tome, koliko je bilo spaljeno domova i zlostavljanja staraca, zena i djece, ukljucujuci i stavljanje macaka u dimije i dzupe, pri cemu se udaralo macugom po macki, koja bi nagrdila macugane ljude i zene. To se ne moze i ne smije nikada zaboraviti.
Zna se takodje da je u to zlo vrijeme u Crnoj Gori najvise stradalo bratstvo Bulatovica. Moja Gornja Rovca su tada bila spaljena, a sa Lokve Puletica srpska je vojska topovima gadjala po ljudima i objektima.

9)
Od Isica, kao manjeg bratstva Bulatovica su 1926. godine na procesu u Kolasinu bili osudjeni na dugogodisnje robije: moj otac Savo Mirkov i bliski rodjaci iz Gornjih Rovaca – Radonja, Ciro i Janko.
Poznata je sudbina crnogorskih rodoljuba – Draga i Radosa Punisina B, koje su srpski zandari konacno ubili u S. Ravni, kod Crkvine, marta 1929. Oni su mi bili izvanji stricevi.
Zena Radoseva, hrabra i dobra Ruzica, zvana “Rula” ili “Juja”, majka Borislava Bora Radoseva, pod batinama je u zatvoru u Kolasinu dva puta pobacila. A i druge zene (pa i moja majka) su bile batinane.
Ostalo mi je u dubokom sjecanju vrsljanje zandara oko kuca Isica u Sm. Polju (Glavica Isica) i kakvu sikanu i strah smo tada dozivljavali, sve u namjeri da nam se ubije moral i neutralise otpor nasilju. Zimi su nas sabijali u druge kuce, kako bi nas lakse kontrolisali. Bio je strasan snijeg u toku te mucne 1928/29 godine. Na nas su gledali “kao da smo Turci”.

10)
U biljesci (na str. 303) o novopodignutom manastiru SPC “Cirilovac”, podno planine Kljuca, u Recinama, opet jedan mit, da bi se dokazalo da su ovi prostori bili “srpski”, a imajuci u vidu cjelokupno ponasanje te crkve prema Crnoj Gori i Crnogorcima. Mit je novijeg datuma, da su sv. Cirilo i Metodije sirili hriscanstvo u kolasinskom kraju i da je po Cirilu, ovaj prevoj dobio ime Cirilovac, a po njemu su i manastiru dali ime “Cirilovac”.
Za takve tvrdnje nema nikakvih realnih dokaza, niti je to logicna tvrdnja. Recine su, inace, u to vrijeme bile nenaseljene, a pripale su Crnoj Gori i naseljene tek poslije 1858. godine.
Poznato je da u Crnoj Gori ima dosta imena Cirilo ili Ciro.
Danas je taj novoizgradjeni “manastir” postao hodocasnicki objekat, u koji dolazi dosta ljudi, najvise iz Srbije, donoseci darove. Prica se cak i da je pripremljen plan za izgradnju crkve na vrh Kljuca. Zna se cemu to sluzi.

11)
Ne dijelim misljenje autora knjige “da borbe oko Skadra 1913. godine “spadaju u najsvjetlije stranice crnogorske istorije”. Naprotiv, to je bio suludan i pohod i ishod, u kojem je bez potrebe izginulo oko 8.000 Crnogoraca.
Sto smo mi, Crnogorci, imali traziti u Skadru, koji je samo u starom vijeku pripadao Duklji, kad u 1913. godini tamo nije bilo ni 1% Crnogoraca.
Isto tako, tragicna je greska bila osvajanje (a ne oslobodjenje, kako drzi autor knjige) Metohije 1912. godine, gdje su poginula tri moja strica, kao i odlaza 12.000 Crnogoraca na Bregalnicu 1913. godine radi pomaganja srpskoj strani u ostvarenju megalomanskih i imperijalistickih interesa. Isticem da su na Bregalnici bili i moj otac Savo Mirkov, kao i ujak Rade Vekov B. Bregalnica je bila sastavni dio davno planiranog “Nacertanija” od strane Garasanina, kojim je bila zacrtana politika “Velike Srbije”.
Te tri greske su i osnovne greske u politici kralja Nikole, uz kapitulaciju Crne Gore pocetkom 1916. godine.

12)
Autor daje hvalospjeve serdaru Janku Vukoticu. On se, medjutim, prema dostupnim istorijskim podacima, nije bas proslavio, suprotno tvrdnji (str. 169) autora knjige, ja mislim da nema ni govora o tome, da bi eventualni “pobjednicki povratak Janka Vukotica u Crnu Goru sa solunskog fronta”, u slucaju da je s vojskom odstupio preko Albanije, “uticao” i na stvaranje boljih odnosa izmedju Srbije i Crne Gore. To je naivno, imajuci vec od ranije zacrtanu politiku “Velike Srbije” u kojoj bi Crna Gora imala sudbinu nestanka i kao geografskog pojma.

13)
Problematicna je i nategnuta ocjena u knjizi, da su komiti od 1916. do 1918. godine imali za cilj, pored borbe protiv okupatora, i “ujedinjenje sa Srbijom pod dinastijom Karadjordjevica”. Poznato je da je u istoriografiji bilo tragova i takvih dokaza, koji su, medjutim, sumnjive vrijednosti. To su primarno bili pojedinacni zahtjevi. Prevashodno su se tadasnji komiti (kod stanja kad je najveci dio Crnogoraca bio u internaciji) zalagali za ujedinjenje svih Juznih Slovena ali je vecina bila za to, da Crna Gora u tu novu zajednicu udje kao posebna jedinica i da se sacuva crnogorski identitet. Mnogi od ovih komita su se kasnije razocarali i ubrzo nakon tzv. Velike podgoricke skupstine iz 1918. godine, pristupali novom crnogorskom komitskom pokretu u Bozicnoj pobuni, a protiv srpske okupacije Crne Gore.
Treba napomenuti da su svi saradnici Austrougarske (spijuni i oni koji su progonili komite) brzo pristupili “bjelasima i antikomitskom pokretu u reziji srpske vojske. Tako su se spasili od progona za djela protiv Crne Gore.
Prema tome, nijesu “stigle srpske trupe u Crnu Goru” kako stoji u knjizi, vec su iste okupirale jednu suverenu saveznicku drzavu. Pogotovo Crna Gora nije “bila oslobodjena”, kako pise na str. 174 knjige, vec je bila okupirana i potom anektirana, a crnogorski komiti su zaposjeli vecinu Crne Gore prije nego je stigla srpska vojska.
I nijesu tzv. “zelenasi” trazili samostalnu Crnu Goru, vec su trazili samo to, da Crna Gora pristupi jugoslovenskoj zajednici kao posebna jedinica (str. 175), a da se pitanje forme vladavine (odnosno kraljevske krune) rijesi naknadno dogovorom.
Tzv. Velika podgoricka skupstina je bila protuustavna “institucija”. Takvog naziva (“Velika”) i nije bilo u Ustavu Crne Gore, vec samo u Ustavu Srbije. Dakle, ta “skupstina” nije bila legitimna da rjesava pitanje pravnog statusa Crne Gore, kao drzave o prisajedinjenju Crne Gore Srbiji pod dinastijom Karadjordjevic. Stoga je to bio najobicniji puc protiv Crne Gore.

14)
Konacno, mislim da nije u redu, da se u jednoj ozbiljnoj knjizi Arbanasi (Albanci) na Kosovu nazovu “Siptarima” (str. 203, imajuci u vidu da oni to smatraju podrugljivim nazivom. Ili, jos gore, na str. 206, naziva ih “Arnautima”. Nije vazno kako su ih nasi preci nekad nazivali, vec treba poci od njihovog danasnjeg imena i ne sprdati im se. Marku Miljanovu i drugim crnogorskim velikanima i glavarima nije padalo na pamet da Albance (ili Arbanase) nazivaju “Arnautima”, kao pogrdnim imenom. Oni su sa Arbanasima iz okoline Tuzi i sjeverne Albanije imali jako dobre odnose, za razliku od vlastodrzaca iz Srbije.
Ponovo se postavlja pitanje, da li je crnogorska vojska 1912. godine “oslobodila” Pec i Djakovicu, kako kaze autor knjige ili ih je okupirala, sto je bilo tragicno, i pokusaj kolonizacije tog podrucja nam se zestoko osvetio.